اورجت (overjet) دندان چیست؟

اورجت به وضعیتی گفته می شود که در آن دندان های جلویی فک بالا، به صورت شیبدار نسبت به دندان های فک پایین جلو آمده اند. درمان های ارتودنسی متعدد و موثری برای اورجت وجود دارد؛ از جمله استفاده از بریس های دندانی (dental braces)، کشیدن دندان و جراحی ارتوگناتیک (orthognathic surgery). در اورجت، دندان های جلویی فک بالا به سمت خارج شیب دارند و به سمت لب ها متمایل اند. به این وضعیت، دندان خرگوشی هم گفته می شود. اورجت ممکن است به دلیل رشد نادرست فک بالا و پایین به وجود آمده باشد. رشد ناکافی فک می تواند باعث عدم تناسب و هماهنگی بین ساختار های صورت شود. عدم هماهنگی اجزاء صورت ممکن است از زیبایی چهره بکاهد و بر اعتماد به نفس فرد تاثیر منفی بگذارد. با کاهش اعتماد به نفس، فرد ممکن است از لبخند زدن و یا حتی صحبت کردن در مکان های عمومی بپرهیزد و به تدریج دچار افسردگی شود.

اورجت می تواند گاز زدن، جویدن، نوشیدن و بسیاری از اعمال دیگر را برای فرد دشوار کند. به علاوه، در این وضعیت، دندان ها به طور غیرطبیعی روی هم ساییده می شوند که به درد در دندان ها یا فک می انجامد. در این مقاله به تعریف اورجت، تفاوت آن با اوربایت (overbite)، دلایل به وجود آمدن اورجت و بعضی از راه های درمان آن می پردازیم.

اورجت دندانی

تفاوت اورجت با اوربایت

اورجت و اوربایت یکسان نیستند اما هر دو به بیرون زدگی دندان های جلویی فک بالا، نسبت به صفحه عمودی دندان های پایینی، مربوط می شوند. در اوربایت، دندان های فک بالا، با توجه به صفحه فرضی عمودی (بالا-پایینی)، جلوتر از دندان های فک پایین قرار می گیرند؛ مخصوصا در هنگام گاز زدن. اورجت، به بیرون زدگی دندان های فک بالا، در صفحه فرضی افقی (جلو-عقبی) گفته می شود. تفاوت اورجت و اوربایت در زاویه افقی دندان های بالایی است به طوری که در اورجت، دندان های جلویی فک بالا با شیبی به سمت خارج دهان، بر روی دندان های پایینی قرار می گیرند. در صورتی که در اوربایت، دندان ها شیبی به سمت بیرون ندارند و کاملا عمودی در فک قرار گرفته اند.

اورجت دندانی

تفاوت اورجت با آندربایت (underbite)

همانطور که گفته شد، اورجت بیرون زدگی افقی دندان های بالا است. در حالی که آندربایت، به وضعیتی گفته می شود که در آن دندان های فک پایین جلوتر از دندان های بالایی قرار می گیرند. آندربایت به دلایل مختلفی ایجاد می شود که برخی از این دلایل عبارتند از:

• عدم رشد کافی فک بالا
• رشد بیش از حد فک پایین
• قرارگیری نامناسب دندان های پیشین بالایی
• عدم حضور یک یا چند دندان در فک پایین

اورجت دندانی

اورجت به چه علت ایجاد می شود؟

این وضعیت هنگامی به وجود می آید که رشد رو به جلو در فک بالا (maxillary)، بیشتر از رشد فک پایینی (mandible) باشد. در نتیجه رشد نامتوازن دو فک، فک پایینی و دندان های موجود در آن عقب تر از جایی که باید در حالت طبیعی باشند، قرار می گیرند. عوامل متعددی در به وجود آمدن اورجت تاثیر دارند. یکی از این عوامل، رشد ناکافی فک پایین نسبت به فک بالا است. مکیدن انگشت شصت، مخصوصا اگر این عادت تا زمان درآمدن دندان های دائمی ادامه پیدا کند، می تواند اورجت را به وجود بیاورد.

علائم و نشانه های اورجت

اورجت یکی از انواع مال اکلوژن دندانی (dental malocclusion) است. به قرارگیری نادرست دندان ها در فک، هنگام بسته بودن دهان، مال اکلوژن گفته می شود که معمولا ارثی است. به همین دلیل، وضعیت دندان های کودکان باید به صورت منظم توسط دندانپزشک بررسی شود؛ مخصوصا اگر پدر و مادر کودک مال اکلوژن داشته باشند.

بهتر است هر کودک، قبل از ۷ سالگی یکبار توسط ارتودنتیست معاینه شود؛ زیرا، هر چه مال اکلوژن زودتر در فرد تشخیص داده شود، درمان موثر تر خواهد بود. اگر از همان دوران کودکی درمان آغاز شود، دندانپزشک متخصص ارتودنسی می تواند درآمدن دندان های دائمی و جایگاه قرارگیری شان را کنترل کند. همچنین، می تواند از رشد دندان ها و فک، در جهت اصلاح اورجت استفاده کند. البته، این طور نیست که اگر درمان اورجت از بزرگسالی شروع شود، درمان جواب ندهد. بلکه، آغاز درمان از دوران بزرگسالی نیز می تواند موفقیت آمیز باشد. درمان های ارتودنسی، برای هر شخص و در هر سنی، می توانند موثر واقع شوند و زیبایی فرد را بیشتر کنند.

اورجت می تواند خفیف، متوسط و یا شدید باشد. از مهم ترین علائم اورجت می توان موارد زیر را نام برد:

• گاز گرفتن مکرر زبان و داخل گونه ها
• لکنت زبان و یا مشکلات گفتاری دیگر
• ناراحتی و درد در هنگام گاز زدن و جویدن
• نامتوازن بودن چهره
• عادت نفس کشیدن از دهان
• قرارگیری نادرست دندان ها و هم تراز نبودن آن ها
• عدم توانایی روی هم گذاشتن لب ها

در صورت مشاهده حتی یکی از این علائم، چه در کودکان و چه در بزرگسالان، باید سریعا به دندانپزشک یا ارتودنتیست مراجعه کرد.

اورجت چه مشکلاتی را می تواند به وجود بیاورد؟

درکسانی که اورجت دارند، احتمال آسیب و ضربه خوردن به دندان ها بیشتر است. اگر اورجت بیش از ۴ میلی متر باشد، شانس وارد شدن آسیب به دندان های پیشین، حدود ۲ برابر وقتی است که دندان ها در حالت طبیعی هستند. صدمه و ضربه به دندان های جلویی، در نهایت می تواند باعث افتادن آن ها شود. در حالتی که اورجت بسیار شدید است، مشکلاتی برای صحبت کردن و جویدن نیز به وجود می آید. در مواردی، دندان های جلویی فک بالا، آنقدر بیرون زده اند که فرد نمی تواند لب هایش را روی هم بگذارد. در این صورت، دندان های جلویی خشک می شوند و احتمال به وجود آمدن پوسیدگی بالا می رود. بزاق دهان، نقش محافظتی برای دندان ها دارد و از پوسیدگی آن ها تا حدی جلوگیری می کند. با بیرون زدن دندان های جلویی و عدم توانایی روی هم گذاشتن لب ها، دندان ها خشک می شوند و دیگر بزاقی برای محافظت، بر روی آن ها باقی نمی
ماند.

اورجت دندانی

طبقه بندی و کلاس های مختلف مال اکلوژن

به قرارگیری نادرست و عدم هم ترازی دندان ها در دهان مال اکلوژن (malocclusion) گفته می شود. اورجت، یکی از انواع مال اکلوژن است. ارتودنتیست پس از تشخیص مال اکلوژن، آن را بر اساس نوع و شدت طبقه بندی می کند. ۳ دسته اصلی مال اکلوژن وجود دارد که عبارتند از:

کلاس ۱

در این دسته، دندان های بالایی به مقدار بسیار کمی، دندان های پایینی را می پوشانند. بایت (bite) فرد هنوز طبیعی است، یعنی وقتی دندان هایش را روی هم می گذارد، فک تقریبا وضعیت نرمالی دارد. این دسته، رایج ترین نوع مال اکلوژن است.

کلاس ۲

به این دسته، رتروگناتیسم (retrognathism) هم گفته می شود. در این کلاس از مال اکلوژن، فرد اوربایت (overbite) شدیدی دارد. بیشتر اورجت ها، جزو این دسته طبقه بندی می شوند. کلاس ۲ نیز رایج است. در واقع، ۲۵ درصد از کل جمعیت جهان، مال اکلوژن کلاس ۲ را تجربه می کنند.

کلاس ۳

افرادی که در این دسته طبقه بندی می شوند، آندربایت (underbite) شدیدی دارند. در این وضعیت فک پایین جلو تر از حالت عادی است و دندان های فک پایین جلوتر از دندان های فک بالا قرار می گیرند.

درمان معمولی و درمان اورژانسی

درمان معمولی اورجت بدین معنی است که مورد اورژانسی نیست و فرد، محدودیتی برای به کار گیری دهانش ندارد. در این مواقع، برای درمان از بریس دندانی، کشیدن دندان، ونیر (veneer)، باندینگ (bonding) و ایمپلنت استفاده می شود.

درمان اورژانسی زمانی اتفاق می افتد که دهان فرد به خاطر اورجت شدید، نمی تواند عملکرد طبیعی خودش را داشته باشد و یا اورجت آنقدر شدید است که فرد همیشه در معرض صدمه و آسیب جدی است. در این موارد، روش کشیدن دندان ها و جراحی ارتوگناتیک، برای درمان به کار گرفته می شود.

کودکانی که اورجت بیشتر از ۳ میلی متر دارند، حدودا ۲ برابر بیشتر از کودکانی که اورجت کمتر از ۳ میلی متر دارند، دچار آسیب و صدمه در دندان هایشان می شوند. هر چه اورجت بیشتر و شدید تر باشد، ریسک آسیب دیدن دندان ها نیز بیشتر است.

استفاده از بریس ها، اینویزیلاین (invisalign) و دیگر وسایل ارتودنسی برای درمان اورجت

بیشتر موارد مال اکلوژنی که ارتودنتیست ها تشخیص می دهند، به درمان نیازی ندارند. مال اکلوژن خفیف در افراد زیادی دیده می شود. اگر مال اکلوژن شدید باشد، دندانپزشک بیمار را به ارتودنتیست ارجاع می دهد تا دندانپزشک متخصص ارتودنسی، معاینه های تخصصی تری را انجام دهد و در صورت نیاز درمان را آغاز کند. ارتودنتیست می تواند از روش های مختلف درمانی استفاده کند که این روش ها عبارتند از:

• کشیدن دندان هایی خاص و مشخص شده
• استفاده از بریس ها برای صاف کردن دندان ها
• استفاده از باندینگ و ایمپلنت
• جراحی ارتوگناتیک برای تغییر شکل استخوان فک
• استفاده از سیم های فلزی و پلیت ها (plates) برای ثابت نگه داشتن استخوان فک

روش درمانی که برای هر فرد به کار گرفته می شود، با توجه به شرایط متفاوت است. رایج ترین روش های درمانی برای اورجت و دیگر مال اکلوژن ها بریس فلزی (metal brace)، بریس دامون (Damon brace)، بریس لینگوال (lingual brace) یا پشت دندانی، کشیدن دندان و جراحی ارتوگناتیک هستند.

اورجت دندانی

بریس فلزی (metal brace)

بریس های فلزی با استفاده از براکت های فلزی (metal brackets)، سیم ها یا آرچ وایر ها (archwires)، قلاب ها و بند های الاستیکی که لیگاچور (ligature) نام دارند، به تدریج جایگاه قرارگیری دندان ها وفک را تغییر می دهند. برای بسیاری از بیماران ۱ تا ۳ سال طول می کشد تا به نتیجه دلخواه خود برسند. در روش استفاده از بریس فلزی، فرد باید به طور منظم به ارتودنتست مراجعه کند تا دندانپزشک، تنظیمات لازم را در بریس ایجاد کند. نوع جدیدی از آرچ وایر ها که در اثر گرما فعال می شود، از گرمای بدن استفاده می کند و بدین صورت تغییر جایگاه دندان ها سریع تر، آسان تر و با درد کمتری انجام می شود. بریس های دندانی در چند دهه گذشته پیشرفت زیادی کرده اند. برای مثال، امروزه براکت ها کوچک تر هستند و در انواع رنگ ها وجود دارند.

اورجت دندانی

بریس دیمون (Damon brace)

بریس دامون، روشی نوین برای درمان و هم راستا کردن دندان ها است که بدون استفاده از اکسپندر های کامی (palatal expanders) و به کشیدن دندان ها، چهره را زیبا و متوازن می کند. این نوع از بریس، غیر فعال است؛ بدین معنی که خودش به تنهایی بسته است و دیگر نیازی به لیگاچور های الاستیکی ندارد. سیم های بریس دامون شکل قرارگیری را حفظ می کنند (shape-memory wires) و به تنظیمات کمتری نسبت به بریس های فلزی نیاز دارند.

اورجت دندانی

بریس لینگوال یا پشت دندانی (lingual brace)

بریس لینگوال، بر خلاف دیگر بریس ها که در جلوی دندان هستند، در پشت دندان ها قرار می گیرد. بریس های پشت دندانی هم دارای براکت، سیم، قلاب، لیگاچور و دیگر ابزار ها هستند اما به دلیل محل قرارگیری شان، دیده نمی شوند. این نوع از بریس، معمولا برای کسانی استفاده می شود که می خواهند بریس درون دهان شان دیده نشود.

اورجت دندانی

الاینر شفاف (clear aligner)

این الاینرها، ازجنس پلاستیکی شفاف و مقاوم هستند و برای هر فرد به صورت سفارشی ساخته می شوند. این الاینر ها به طور معمول، هر روز تا ۲۰ ساعت باید در درون دهان قرار بگیرند و فقط در زمان مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و غذا خوردن می توان آن ها را در آورد. الاینر های شفاف مثل اینویزیلاین (invisalign) با رنگ طبیعی دندان های فرد جور می شوند و به سختی می توان وجود آن ها را در درون دهان، تشخیص داد. از الاینر های شفاف، برای درمان انواع مختلف مال اکلوژن در نوجوانان و بزرگسالان استفاده می شود. باید بدانیم که الاینر های شفاف، درمان مناسبی برای اورجت، اوربایت و آندربایت شدید نیستند.

اورجت دندانی

کشیدن دندان (tooth extraction)

کشیدن دندان ها مبنی بر انتخاب، یکی روش های مورد استفاده برای تصحیح اورجت و دیگر مشکلات دندانی است. برای مثال، در درمان اورجت شدید، اولین دندان آسیای کوچک (پرمولر) فک بالا کشیده می شود وسپس دندان های پیشین به سمت عقب کشیده می شوند تا کمان دندانی فک بالا جمع تر و کوچک تر شود. بهترین زمان استفاده از این روش گفته شده، هنگامی است که بیمار فک پایین کوچکی داشته باشد.

اورجت دندانی

جراحی ارتوگناتیک (orthognathic surgery)

در بعضی موارد، استفاده از وسایل ارتودنسی به تنهایی، برای تصحیح اورجت شدید کافی نیست. در این مواقع جراحی ارتوگناتیک پیشنهاد می شود. جراحی، به خصوص برای کسانی انجام می شود که فک پایین آن ها رشد کافی نداشته است و به همین دلیل اورجت ایجاد شده است. جراحی ارتوگناتیک برای تغییر جایگاه دندان های فک بالا نیز به کار گرفته می شود.

نتیجه گیری

چه در کودکان و چه در بزرگسالان، استفاده از درمان های ارتودنسی عملکرد دهان و دندان ها را بهتر می کند و در زیباتر شدن چهره نیز نقش دارد. تشخیص مال اکلوژن در زمان کودکی، شانس موفقیت درمان را افزایش می دهد و همچنین، پروسه درمان نیز کوتاه تر می شود. درمان اورجت در بزرگسالان نیز می تواند موفق باشد ولی زمان بیشتری نیاز دارد و به تبع، هزینه آن بیشتر است.

باید بدانیم که درمان اورجت می تواند مشکلاتی را هم به همراه داشته باشد. این مشکلات عبارتند از: احساس درد و سوزش در دهان، پوسیدگی دندان و کاهش عملکرد دهان.

اگر در کودک شما نشانه ها و علائمی از اورجت یا انواع دیگر مال اکلوژن وجود دارد، باید سریعا به ارتودنتیست مراجعه کنید.