عوامل موثر در برگشت ارتودنسی و بینظمی دوباره دندان

دندان های شما همواره در حال حرکت و جابه جایی هستند. حتی بعد از گذاشتن بریس (braces) و انجام دیگر درمان های دندانپزشکی، دندان ها به حرکت خود ادامه می دهند و تا آخر عمر به طور نا محسوسی جا به جا می شوند.

این جابه جایی می تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ از جمله:

• تغییر شکل فک با افزایش سن
• فشار وارد شده به دندان ها ناشی از خوردن و حرف زدن
• بازگشت دندان ها به جایگاه اولیه شان پس از درمان ارتودنسی
• مشکلات سلامتی گوناگون از جمله بیماری لثه و یا دندان قروچه (teeth grinding)

روش های زیادی برای صاف و هم تراز نگه داشتن دندان ها وجود دارد. در ادامه، به دلایل حرکت دندان ها بیشتر می پردازیم و روش هایی برای کاهش جابه جایی آن ها معرفی می کنیم.

جابجایی دندان بعد از ارتودنسی

دلیل تغییر مکان دندان ها بعد از اتمام درمان های ارتودنتیک

اگر از بریس یا دیگر درمان های ارتودنتیک برای هم ترازی و مرتب شدن دندان ها استفاده کرده اید، دندان های شما از مکان طبیعی خودشان جابه جا شده اند.

زمانی که بریس را بردارید و یا استفاده از اینویزیلاین (invisalign) را متوقف کنید، دندان ها ممکن است به سمت مکان های قبلی خودشان شروع به حرکت کنند. این جابه جایی در بعضی افراد کاملا قابل ملاحظه و در بعضی دیگر نا محسوس است.

افرادی که از ریتینر های ثابت (fixed retainer) یا لینگوال (lingual retainer) استفاده می کنند نیز، خطر تغییر مکان دندان هایشان وجود دارد. ریتینر ثابت، ابزاری است که پس از اتمام درمان ارتودنسی اصلی، به پشت دندان ها چسبانده می شود. با این حال، نتایج به دست آمده از تحقیقات اخیر نشان می دهد که تغییر مکان دندان ها تنها زمانی رخ می دهد که ریتینر به درستی به دندان نچسبیده و به درستی تنظیم نشده باشد.

دلیل دیگر جابه جایی دندان ها پس از استفاده از بریس، به سلامت لثه ها و استخوان فک ربط دارد. ممکن است فرد در اثر بیماری لثه یا دیگر مشکلات مربوط به سلامت، دچار تحلیل استخوان (bone loss) شود. در این صورت، با برداشتن بریس، دندان ها در جای خود نمی مانند و به حرکت در می آیند؛ چرا که استخوان فک که باعث ثابت ماندن دندان ها در مکان خود می شود، دچار تحلیل شده است.

جابجایی دندان بعد از ارتودنسی

علت حرکت دندان ها پس از کشیدن یک دندان

اگر یکی از دندان های خود را کشیده اید، امکان دارد دندان های اطراف شروع به حرکت کنند تا جای خالی ایجاد شده، پر شود. کشیدن دندان عقل معمولا مشکلی پیش نمی آورد. اکثر افراد، پس از کشیدن دندان های عقل یا آسیا، بدون جابه جایی دندان ها به زندگی خود ادامه می دهند.

کشیدن دندان های پیش و نیش خطر بیشتری به همراه دارد. پس از کشیدن این دندان ها، دندان های اطراف جا به جا می شوند تا فضای خالی به وجود آمده را از بین ببرند. بهترین راه برای پرهیز از این اتفاق، گذاشتن ایمپلنت (implants) یا بریج (bridge) در فضای خالی دندان های کشیده شده است.

دلایل دیگر جابه جایی دندان بعد از ارتودنسی

در طول روز، دندان ها تحت فشار های گوناگون قرار می گیرند. حرف زدن و فشار دادن زبان به پشت دندان برای ایجاد آواهای گوناگون، به دندان ها فشار وارد می کند. در هنگام لبخند زدن، عطسه و سرفه کردن، عضلات صورت و دهان حرکت می کنند و در نتیجه به دندان ها فشار بیشتری وارد می شود.

همین فشار های کوچک می توانند تغییرات ریزی را در هم ترازی دندان ها به وجود بیاورند. با گذشت زمان، این تغییرات به طور محسوسی باعث بی نظمی و نامرتبی دندان ها می شوند و فرد به بریس ارتودنسی نیاز پیدا می کند.

از دیگر عوامل موثر در تغییر مکان دندان ها، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

جابجایی دندان بعد از ارتودنسی

رشد استخوان فک

با افزایش سن، استخوان فک به تدریج جلوتر می آید و باریک تر می شود. در ابتدا، رشد فک ممکن است باعث شود دندان های فک پایین متراکم و شلوغ به نظر بیایند؛ اما با گذشت زمان، تغییرات به وجود آمده در دندان های پایین بایت (bite) را تحت تاثیر قرار می دهند و دندان های فک بالا نیز حرکت می کنند.

در مواردی، این تغییر به قدری ناچیز است که نیاز به انجام کار خاصی نیست. اما در برخی موارد، از کشیدن دندان ها، بریج و ایمپلنت کمک گرفته می شود تا بایت به حالت درست خود بازگردد.

جابجایی دندان بعد از ارتودنسی

بیماری لثه

لثه ها نقش مهمی در ثابت نگه داشتن دندان ها دارند. بیماری لثه یا پریودنتیت (periodontitis)، باعث تضعیف بافت نرم اطراف دندان ها می شود. به همین دلیل، لق شدن و تغییر مکان دندان ها از جمله مهم ترین مشکلات ناشی از بیماری پریودنتال هستند.

جابجایی دندان بعد از ارتودنسی

دندان قروچه

دندان قروچه، به مرور زمان باعث ساییده شدن و جا به جایی دندان ها می شود. دندان قروچه یا بروکسیسم (bruxism) اختلال رایجی در میان مردم است.

بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۶، حدود ۸٫۶ درصد از مردم در زمان خواب، دندان های خود را بر هم می سایند. به علاوه، ۲۲ تا ۳۱ درصد از بزرگسالان، در زمان بیداری بروکسیسم را تجربه می کنند.

CPAP (فشار مثبت پیوسته مسیر جریان هوا)

فشار پیوسته مثبت هوا یا سی پاپ(CPAP)، درمانی است که طی آن ماسکی روی بینی قرار می گیرد و جریان پیوسته ای از هوا وارد ریه ها می شود. سی پپ برای افرادی که از آپنه انسدادی خواب (obstructive sleep apnea) رنج می برند، طراحی شده است. در افراد مبتلا به این اختلال، بافت پشتی حلق در زمان خواب شل می شود و بدین ترتیب، مسیر جریان هوا مسدود می شود. تحقیقات انجام شده نشان می دهد که استفاده از دستگاه سی پپ می تواند باعث جابه جایی دندان ها شود. به همین علت، افرادی که از این دستگاه استفاده می کنند، باید به دندان های خود توجه بیشتری داشته باشند. این افراد می توانند با کمک ارتودنتیست، از جابه جایی چشم گیر دندان هایشان پیش گیری کنند.

جابجایی دندان بعد از ارتودنسی

آیا راهی برای جلوگیری یا کاهش حرکت دندان ها وجود دارد؟

خوشبختانه، روش هایی برای کاهش جابه جایی دندان ها وجود دارد. برخی از این روش ها عبارتند از:

ریتینر متحرک (removable retainer)

در اکثر موارد، پس از اتمام دوره درمان ارتودنسی با بریس، در دهان فرد ریتینر گذاشته می شود. برخی افراد فقط شب ها از ریتینر استفاده می کنند و برخی دیگر، در تمام طول روز. برای مرتب نگه داشتن دندان ها و جلوگیری از جا به جایی آن ها، باید به طور منظم به ارتودنتیست مراجعه کرد.

ریتینر ثابت (permanent retainer)

ریتینر های ثابت یا لینگوال، تاثیر زیادی در حفظ هم ترازی دندان ها دارند و معمولا پس از برداشتن بریس از آن ها استفاده می شود. اگر از ریتینر ثابت استفاده می کنید، باید برای تنظیم کردن آن به طور منظم به ارتودنتیست مراجعه کنید. اگر در تنظیمات ریتینر مشکلی وجود داشته باشد، دوره درمان طولانی تر می شود.

درمان دندان قروچه

بسیاری از افراد، به صورت نا خودآگاه دندان های خود را بر هم می سایند. دندانپزشک از روی خطوطی که بر دندان ها پدیدار می شود، به وجود این مشکل پی می برد. اگر شما هم از دندان قروچه رنج می برید، با دندانپزشک راجع به راه های درمانی مشورت کنید. استفاده از محافظ دهان (mouth guard) در شب، یکی از روش های موثر است.

رعایت بهداشت دهان و دندان

رعایت بهداشت دهان و دندان، همواره یکی از مهم ترین استراتژی های حفظ سلامت دندان ها است. برای حفظ سلامت دهان و دندان باید موارد زیر را به نحو احسن انجام داد:

• حداقل دو بار در روز مسواک زدن
• هر روز نخ دندان کشیدن
• مراجعه منظم به دندانپزشکی برای چکاپ دندان ها
• پرهیز از رفتار هایی که برای دندان ها خطرناک هستند

در افرادی که به بیماری لثه مبتلا هستند، رعایت بهداشت دهان و دندان اهمیت ویژه تری دارد و چکاپ های دوره ای دندانپزشکی بیشتری لازم است. همچنین، جرم گیری (scaling) و تسطیح سطح ریشه (root planning) برای این افراد بیشتر انجام می شود.

کلام آخر

همانطور که در مقاله به آن اشاره شد، دندان ها همواره در حال حرکت هستند. در مواردی که این جابه جایی زیاد باشد، باید از دندانپزشک و ارتودنتیست کمک گرفت. استفاده از ریتینر، پس از برداشتن بریس می تواند میزان حرکت دندان ها را کاهش دهد. رعایت بهداشت دهان و دندان نیز، نقش مهمی را ایفا می کند. انجام چکاپ های دوره ای دندانپزشکی، اهمیت بسیار زیادی دارد؛ چراکه دندانپزشک سریعا متوجه تغییرات بایت و جایگاه دندان ها می شود . در صورت نیاز درمان را آغاز می کند.