انواع مشکلات دندان که به ارتودنسی نیاز دارند

هر فرد، لبخندی منحصر بفرد و متفاوت با بقیه دارد. بنابراین، طبیعی است که نحوه قرار گیری دندان ها در کنار هم در یک فک و هم چنین دو فک بر روی هم، در افراد مختلف با هم فرق دارد. در مواردی، دندان ها به صورت غیر هم تراز و نامرتب در دهان قرار می گیرند. غیرهم ترازی و نامنظم بودن دندان ها می تواند به دلیل کج بودن فک، نحوه رشد دندان ها و رفتار های دوران کودکی باشد.

منظور از بایت (bite)، نحوه قرار گرفتن فک بالا و پایین روی هم، هنگام بسته بودن دهان است. با مراجعه به ارتودنسی، هر شخص می تواند از مشکلات مربوط به بایت  خود با خبر شود و نسبت به درمان آن اقدام کند. به مشکلاتی که در رابطه با بایت وجود دارد، مال اکلوژن (malocclusion) گفته می شود. مال اکلوژن در افراد زیادی، از کودکان گرفته تا افراد سالخورده، وجود دارد. فاصله های کوچک میان دندان ها و اندکی کج بودن آن ها، معمولا جای نگرانی ندارد و به فرد صدمه ای نمی زند. البته ممکن است در افرادی که مشکلات بایت اندکی دارند، دندانپزشک متخصص ارتودنسی، برای زیبا تر کردن لبخند شان درمان ارتودنسی را آغاز کند. در این مقاله، به مشکلات بایتی پرداخته می شود که بیشتر تحت درمان قرار می گیرند.

مشکلات بایت مال اکلوژن

آندر بایت (underbite)

آندربایت مشکلی رایج است؛ مخصوصا در میان کودکان. آندربایت زمانی اتفاق می افتد که فک پایین، جلوتر از حالت نرمال قرار می گیرد؛ به صورتی که دندان های فک پایین، بخشی از دندان های فک بالا را می پوشاند. این نوع از مال اکلوژن می تواند پیامد های متعددی را به بار بیاورد. برای مثال، در افرادی که دچار آندربایت هستند، پوسیدگی دندان، آسیب مینای دندان و تحت فشار قرار گرفتن مفاصل فک بیشتر دیده می شود. در موارد خیلی حاد، نحوه قرار گرفتن دو فک روی هم، به سگ بولداگ (bulldog) شباهت پیدا می کند و حتی ممکن است دندان های پایینی در جلوی لب بالا قرار بگیرند. برای درمان، معمولا از بریس ارتودنسی (brace) استفاده می شود.

مشکلات بایت مال اکلوژن

اور بایت (overbite)

اوربایت، درست برعکس آندربایت است. در کسانی که به اوربایت دچار هستند، فک بالا بیشتر از حالت نرمال، جلو می آید و دندان های بالایی به طور کامل دندان پایین را می پوشانند. اوربایت، رایج ترین نوع مال اکلوژن در تمام دنیا است. کوچک و باریک بودن فک بالا، در ایجاد اوربایت نقش دارد. در این افراد ضعف لثه، آسیب مینای دندان، پوسیدگی دندان و مشکلات غذا خوردن بیشتر دیده می شود. برای درمان، ارتودنتیست معمولا از بریس و یا گسترش دهنده کام (palate expander) استفاده می کند.

مشکلات بایت مال اکلوژن

تراز نبودن دندانها (misalignment)

غیر هم ترازی به وضعیتی گفته می شود که در آن، دو فک بالا و پایین و یا دندان ها به درستی روی هم و یا کنار هم قرار نمی گیرند. هر قرار گیری  نادرستی که سبب آسیب به مینای دندان و مفاصل استخوان های فک شود، غیر هم ترازی به حساب می آید.

مشکلات بایت مال اکلوژن

کراس بایت (cross bite)

دو نوع کراس بایت وجود دارد: پسین و پیشین. کراس بایت زمانی اتفاق میفتد که دندان، نسبت به دندان هم موقعیت خود در فک مخالف، بیش از حد به سمت بیرون و یا داخل دهان (به سمت زبان) متمایل باشد. کراس بایت می تواند در مورد یک دندان و یا چند دندان اتفاق بیفتد. همچنین این نوع از مال اکلوژن هم در دندان های شیری و هم در دندان های دائمی دیده می شود.

به طور کلی، کراس بایت یکی از جدی ترین مشکلات بایتی است که فرد می تواند به آن دچار شود. کراس بایت می تواند پیامد هایی را نیز به همراه داشته باشد؛ برای مثال کج شدن فک، کج شدن ظاهر صورت و آسیب به مینای دندان. همچنین دندان هایی که به کراس بایت دچار شده اند، می توانند به لثه فشار وارد کنند و بدین گونه احتمال ایجاد عفونت لثه بالا می رود.

مشکلات بایت مال اکلوژن

شلوغی و تراکم دندان ها (crowding)

متراکم شدن و شلوغی دندان ها زمانی اتفاق میفتد که فضای کافی برای رشد دندان وجود نداشته باشد. در نتیجه، دندان ها فشرده تردر کنار هم قرار می گیرند و ممکن است کج شوند. در مواردی نیز، دندان کاملا در سر جای خودش می چرخد و یا ردیف اضافه پشت ردیف اصلی دندان های فک بوجود می آید. عوامل زیادی در شلوغ شدن دندان ها نقش دارند که از مهم ترین آن ها می توان به بزرگی بیش از حد دندان ها و کوچک بودن حفره دهان اشاره کرد. بسته به شدت این مشکل، دندانپزشک می تواند کشیدن دندان، بریس ارتودنسی، اکسپندر کام (palate expander) و یا جراحی را برای درمان انتخاب کند. اگر بیمار سن کمی داشته باشد، کشیدن دندان ها می تواند از شلوغی و تراکم دندان ها در بزرگسالی جلوگیری کند.

مشکلات بایت مال اکلوژن

شکاف و فاصله بین دندانها (diastema)

وقتی دو دندان به درستی و به صورت هم تراز در کنار یکدیگر قرار نمی گیرند، ممکن است در بین آن ها فاصله (gap) به وجود بیاید. فاصله کم میان دندان ها، مخصوصا بین دو دندان جلویی کاملا طبیعی است. اما اگر این شکاف میان دندان ها بزرگ باشد، می تواند مشکلاتی را ایجاد کند. برای مثال، بافت لثه ضعیف می شود، احتمال ابتلا به بیماری پریودنتال (gum disease) بالا می رود و همچنین ممکن است در نحوه قرارگیری دندان های دیگر نیز تغییراتی ایجاد شود. برای درمان، به طور معمول از بریس و یا ایمپلنت دندانی (dental implant) استفاده می شود.

دیپ بایت (deep bite)

در این نوع از مال اکلوژن، دندان های پیش فک بالا، تقریبا به طور کامل دندان های پایین را می پوشانند. در واقع، دیپ بایت را می توان نوعی اوربایت در نظر گرفت؛ اما این بدین معنی نیست که هر اوربایتی، دیپ بایت است. دیپ بایت می تواند مشکلات جدی را، مخصوصا برای لثه ها، به وجود بیاورد. به دلیل این که دندان های فک بالا و پایین کاملا یکدیگر را می پوشانند، نوک تیز دندان ها لثه فک مخالف را مدام خراش می دهد. برای همین، ریسک ابتلا به عفونت بالا می رود. به علاوه، بافت لثه اطراف دندان ها به تدریج سست و ضعیف می شود. در موارد حاد، بیمار ممکن است دندان های خود را از دست بدهد.

مشکلات بایت مال اکلوژن

اپن بایت (open bite)

دو نوع اپن بایت وجود دارد: پیشین و پسین. در اپن بایت پسین، دندان های عقبی فک بالا و پایین به هم نمی رسند و در اپن بایت پیشین، دندان های جلویی فک به یکدیگر نمی رسند و با هم تماس ندارند. در بعضی از موارد اپن بایت به دلیل کوچک بودن دندان ها ایجاد می شود. به علاوه، رفتار های دوران کودکی مثل نفس کشیدن از دهان، مکیدن انگشت شصت و فشار دادن دندان ها به وسیله زبان در به وجود آمدن این نوع از مال اکلوژن نقش دارند. اگر این مشکل تحت درمان قرار نگیرد، بلع غذا و سخن گفتن برای فرد سخت می شود.

مشکلات بایت مال اکلوژن

بیرون زدگی دندان (protrusion)

این مشکل مربوط به زمانی است که دندان های جلویی حالت بیرون زدگی دارند و به سمت خارج کج شده اند. به این وضعیت دندان خرگوشی نیز گفته می شود و زمانی اتفاق می افتد که فک بالا جلوتر از حالت عادی باشد، فک پایین خیلی عقب باشد و یا دندان جلو درست و صحیح رشد نکرده باشد. مکیدن انگشت شصت در کودکی می تواند به ایجاد این وضعیت کمک کند. بیرون زدگی دندان عواقب زیادی به دنبال دارد و می تواند در فرد احساس ناراحتی و درد به وجود بیاورد. درمان نکردن آن می تواند به از دست دادن دندان، شکسته شدن دندان جلویی، اختلال در بستن دهان، نفس کشیدن از دهان، خشکی بیش از حد و پوسیدگی بینجامد.

جمع بندی

مشکلات متعددی در رابطه با بایت وجود دارد. هر فرد، چه کودک و چه بزرگسال، باید حداقل یک بار به ارتودنتیست مراجعه کند. ارتودنتیست پس از معاینه تخصصی، درصورتی که مشکلی وجود داشته باشد، با بیمار درمیان می گذارد تا در صورت نیاز درمان به موقع انجام شود. همانطور که گفته شد، عدم درمان انواع مال اکلوژن می تواند مشکلات بسیار جدی تری را به دنبال داشته باشد.