آیا می توان بدون استفاده از بریس، دندان ها را صاف و مرتب کرد؟

بریس (braces)، یکی از ابزار ارتودنسی است که با فشار به دندان ها، آن ها را صاف و مرتب می کند. بریس، برای درمان دندان های غیر هم تراز و متراکم، دندان هایی که بین آن ها فضای خالی وجود دارد و همچنین برای درمان مشکلات فکی که باعث می شوند دو فک به درستی روی یکدیگر قرار نگیرند، به کار گرفته می شود.

پروسه درمان با بریس ارتونسی، بسته به چگونگی پاسخ دندان ها به هم ترازی و صاف شدن، انعطاف پذیر است. به همین دلیل، بریس می تواند در افراد مختلف، با نیاز ها و مشکلات مختلف، کارساز باشد. به علاوه، گذاشتن بریس در دهان، پروسه تهاجمی نیست و ناراحتی و درد کمی را برای فرد به وجود می آورد.

همه موارد گفته شده، سبب می شوند تا بریس گزینه مناسبی برای برطرف کردن مشکلات فک و دندان های نامرتب باشد. تنها راه اثبات شده دیگر برای درمان این مشکلات، جراحی فک است که برای بسیاری از افراد توصیه نمی شود.

در برخی از سایت های اینترنتی و فضای مجازی، راه هایی خانگی برای درمان ارتودنسی بیان شده است. در این روش ها گفته می شود که چگونه بدون استفاده از بریس، می توان دندان هایی صاف داشت. توصیه می شود که به هیچ وجه، از چنین درمان های خانگی استفاده نکنید؛ چراکه آسیبی غیر قابل بازگشت به دندان ها وارد می کنند.

انواع بریس

اگر برای برطرف کردن مشکلات دندان هایتان، به گذاشتن بریس ارتودنسی فکر می کنید، بهتر است که از مزایا و معایب سه نوع اصلی آن آگاه باشید.

صاف کردن دندان بدون براکت ارتودنسى

فلزی

بریس فلزی (metal braces)، مرسوم ترین نوع بریس دندانی است که از فولاد ضد خش  یا تیتانیوم ساخته می شود. هر بریس، شامل براکت های فلزی (metal brackets)، اورینگ های الاستیکی (o-rings) و آرچ وایر هایی (archwires) است که فشاری ثابت و ملایم به دندان ها وارد می کنند.

به مرور زمان، فشار وارد شده بر دندان هایتان باعث حرکت و جابه جایی آن ها می شود. فک شما نیز با توجه به شکل سیم بریس، تغییر حالت می دهد.

صاف کردن دندان بدون براکت ارتودنسى

سرامیک

عملکرد این بریس همانند نوع فلزی آن است. بریس سرامیکی شامل براکت های شفاف است و به همین خاطر، وجود آن در دهان خیلی مشخص نیست. نوع سرامیکی بریس نیز، دارای سیم ارتودنسی (آرچ وایر) و رینگ های شفافی است که با فشار ملایم و دائم به دندان ها، جایگاه آن ها را تغییر می دهد.

صاف کردن دندان بدون براکت ارتودنسى

بریس های نامرئی

در سیستم بریس نامرئی، فرد الاینر شفافی (clear aligner) را در تمام طول روز در دهان می گذارد و تنها در زمان غذا خوردن، آن را از دهان خود خارج می کند. استفاده از این نوع بریس هنوز رایج نیست. به بریس نامرئی، اینویزیلاین (invisalign) هم گفته می شود که در واقع نام یک برند است.

ارتودنتیست ها و دندان پزشکان می توانند الاینر های شفاف را برای بیمار تجویز کنند. عملکرد الاینر درست مثل بریس است؛ به گونه ای که با وارد کردن فشاری دائمی به دندان ها، جایگاه و حالت آن ها تغییر می کند. نتایج تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۸ نشان می دهد که الاینر شفاف برای افرادی که مال اکلوژن (malocclusion) خفیف یا متوسط دارند، گزینه بسیار مناسبی است.

صاف کردن دندان بدون براکت ارتودنسى

آیا ریتینر می تواند بدون نیاز به بریس، دندان ها را مرتب کند؟

ریتینر (retainer)، ابزار دندانی است که پس از اتمام دوره درمانی با بریس، باید شب ها از آن استفاده کنید تا دندان های مرتب شده به جایگاه قبلی خود باز نگردند. شما نمی توانید از ریتینری که برای فرد دیگری ساخته شده استفاده کنید؛ چون پلاک های نگهدارنده (retainer) برای هر نفر به صورت اختصاصی ساخته می شوند. گذاشتن ریتینر در دهان، بدون انجام درمان ارتودنسی با بریس، نمی تواند دندان ها را مرتب و هم تراز کند.

البته، در مواقعی که دندان های شما به مقدار بسیاری کمی کج یا متراکم باشند، دندان پزشک ریتینر ثابت (fixed retainer) را تجویز می کند. در این صورت، دیگر نیازی به گذاشتن بریس نیست. در مواردی که ناصافی و نامرتبی دندان ها بسیار ناچیز است، پلاک نگهدارنده متحرک (removable retainer) نیز کارساز است.

هر گونه درمان ارتودنسی، باید زیر نظر دقیق یک ارتودنتیست انجام شود. مراجعه به ارتودنیست های مختلف در طول درمان، اصلا توصیه نمی شود.

صاف کردن دندان بدون براکت ارتودنسى

آیا امکان مرتب و هم تراز کردن دندان ها، در خانه وجود دارد؟

توصیه می شود که تحت هیچ شرایطی، از روش های خانگی برای مرتب کردن دندان هایتان استفاده نکنید. هم تراز کردن دندان ها با استفاده از ریتینر قرض گرفته شده، کش های لاستیکی، گیره های کاغذ و یا هر وسیله دیگری که خودتان ساخته اید، ممکن نیست. در اینترنت، آموزش هایی در رابطه با ساختن بریس در خانه نیز وجود دارد. این کار اصلا درست نیست و تنها به دندان های شما صدمه خواهد زد. عوارض جانبی ناشی از امتحان کردن روش های خانگی، به مراتب بد تر از مرتب نبودن دندان ها است.

ریشه دندان ها به وسیله لیگامنت هایی (ligaments)، ثابت در جای خود نگه داشته می شوند. زمانی که با روش های غیر استاندارد، اقدام به صاف کردن دندان های خود می کنید، ممکن است فشار بیش از حدی به ریشه و لیگامنت های درون لثه وارد شود. در مواردی که فشار بسیار شدید باشد، امکان دارد که دندان از ریشه بشکند. به علاوه، آسیب دیدن لیگامنت ها می تواند باعث مرگ دندان شود.

از دیگر عوارض و خطرات روش های خانگی مرتب کردن دندان ها، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پوسیدگی دندان
• شکستگی و ترک خوردن دندان
• ضعیف شدن مینای دندان
• ایجاد زخم در لثه ها
• عفونت های دهانی
• درد شدید
• افتادن دندان ها
• مال اکلوژن

صاف کردن دندان بدون براکت ارتودنسى

تنها جایگزین بی خطر و اثبات شده بریس دندانی: جراجی

در مواردی، جراح فک و صورت می تواند با انجام جراحی، غیر هم ترازی دندان ها را برطرف کند. اگر نحوه قرارگیری دندان ها و فک، باعث ناراحتی و درد شما است و در زندگی روزمره تان تاثیر می گذارد، ممکن است دندان پزشک انجام جراحی ارتوگناتیک (orthognathic) را پیشنهاد دهد.

جراحی ارتوگتناتیک، موقعیت فک شما را تغییر می دهد. دوران بهبودی پس از عمل، حدود ۲ تا ۳ هفته طول می کشد. ورم تا مدت طولانی تری باقی می ماند.

روش های دیگری برای زیبا تر کردن لبخند

راه های دیگری هم به جز بریس، برای زیبا تر کردن لبخند وجود دارد. این درمان ها، دندان های شما را صاف و مرتب نمی کنند اما می توانند در برطرف کردن دیگر مشکلات دهان، موثر باشند.

صاف کردن دندان بدون براکت ارتودنسى

گسترش دهنده کام (palatal expander)

در مواقعی، دهان کودک کوچک تر از آن است که بتواند دندان های دائمی جدید را در خود به درستی جای دهد. در این صورت، مال اکلوژنی به وجود می آید که آن را کراس بایت (cross bite) یا دندان خرگوشی (buck teeth) می نامند.

می توان وسیله ای به نام گسترش دهنده کام (palate expander)، در کمان دندان های بالا قرار داد تا این نوع مال اکلوژن برطرف  شود. این ابزار، با وسیع کردن کام، فضای مورد نیاز برای دندان های دائمی را ایجاد می کند.

این درمان معمولا برای کودکان و نوجوانان توصیه می شود؛ چراکه فک آن ها همچنان در حال رشد است و قابلیت تغییر دارد.

صاف کردن دندان بدون براکت ارتودنسى

دستگاه هربست (herbst appliance)

دستگاه هربست، برای تصحیح غیر هم ترازی فک به کار می رود. این وسیله فلزی، به رینگ هایی در دندان های بالایی و پایینی چسبانده می شود. همچنین برای کودکان، همزمان با بریس در دهان گذاشته می شود. به کار گیری هم زمان بریس و هربست باعث می شود تا فک به درستی به جلو رشد کند و از وضعیت غیر هم ترازی خارج شود.

صاف کردن دندان بدون براکت ارتودنسى

دندان پزشکی زیبایی: ونیر (veneers)، کانتورینگ (contouring) و باندینگ (bonding)

انجام پروسه های زیبایی دندان پزشکی، مانند ونیر یا باندینگ می تواند دندان ها را صاف و مرتب جلوه دهد. از دندان پزشکی زیبایی، برای برطرف کردن مشکلات زیر استفاده می شود:

• فضای خالی زیاد بین دو دندان
• شکستگی دندان
• نامرتب و غیر هم تراز بودن دندان ها

با قرار دادن ونیر ها در جایگاه صحیح می توان به دندان ها ظاهری مرتب تر و صاف تر بخشید. سفید تر کردن دندان ها تاثیری بر غیر هم تراز بودنشان نمی گذارد. اما، با روشن تر شدن رنگ آن ها، نا مرتبی دندان ها کمتر به چشم می آید.

صاف کردن دندان بدون براکت ارتودنسى

چه کسانی باید به فکر مرتب کردن دندان های خود باشند؟

اگر کجی و نا مرتبی دندان هایتان، بر زندگی روزمره شما تاثیر منفی گذاشته است، بهتر است به فکر درمان باشید. اگر جویدن و گاز زدن برای شما سخت است و یا دندان های شما بر نحوه گفتارتان اثر گذاشته است، به احتمال خیلی زیاد باید از بریس استفاده کنید و یا تحت عمل جراحی فک قرار بگیرید.

اگر از ظاهر دندان های خود راضی نیستید چون متراکم اند و یا در جای خود چرخیده اند، درمان ارتودنسی می تواند در زیبا کردن لبخندتان به شما کمک کند.

توصیه می شود که همه کودکان، تا سن هفت سالگی حتما تحت معاینه ارتودنتیست قرار بگیرند. مشکلات دندانی و فکی، هر چه زود تر تشخیص داده شوند، درمان آن ها راحت تر است. بهترین سن برای گذاشتن بریس، بین ۹ تا ۱۴ سالگی است. با این حال، در هر سنی می توانید از بریس استفاده کنید. بسیاری از افراد، در سنین بزرگسالی درمان ارتودنسی را آغاز می کنند.

در صورت مشاهده موارد زیر در خود یا فرزندانتان، به احتمال زیاد باید از بریس استفاده کنید:

• دندان های متراکم یا غیر هم تراز
• صداها و حرکات غیر عادی فک
• مکیدن انگشت شست و یا داشتن دندان های خرگوشی
• دشواری در جویدن یا گاز زدن
• قرار نگرفتن دو فک بالا و پایین روی همدیگر در زمان بسته بودن دهان
• دشواری در تکلم و گفتن برخی کلمات و آواها
• تنفس از دهان

کلام آخر

برای بسیاری از افراد، بریس دندانی کم خطر ترین و موثر ترین روش صاف کردن دائمی دندان ها است. اگر دندان های شما به مقدار بسیار کمی کج یا متراکم هستند، ریتینر نیز می تواند جوابگو باشد. بسیار مهم است که هر گونه درمان ارتودنسی، تحت نظر دقیق یک ارتودنتیست انجام شود.

همانطور که در این مقاله به آن اشاره کردیم، نباید از روش های خانگی برای مرتب کردن دندان ها استفاده کنید. باید به دندان پزشک مراجعه کرده، و با او در مورد روش های مختلف هم تراز کردن دندان ها مشورت کنید.