هدگیر  ارتودنسی (headgear) چیست؟

هدگیر (headgear)، یکی از ابزارهای ارتودنسی است که برای تصحیح بایت (bite) و هم تراز کردن فک به کار می رود. هدگیر انواع مختلفی دارد و معمولا برای کودکان تجویز می شود؛ چراکه آن ها در حال رشد هستند و می توان با استفاده از هدگیر در نحوه رشد فکشان تاثیر گذاشت. بر خلاف بریس که کاملا در داخل دهان قرار می گیرد، بخشی از هدگیر بیرون دهان است. دندان پزشکان ارتودنتیست، در مواردی که بایت کودک به مقدار زیادی غیر هم تراز است، از هدگیر برای درمان استفاده می کنند.

به هم تراز نبودن بایت، مال اکلوژن (mal occlusion) نیز گفته می شود و بدین معنی است که دندان های فک بالا و دندان های فک پایین به طور صحیح و نرمال، روی هم قرار نمی گیرند. مال اکلوژن، در سه دسته یا کلاس طبقه بندی می شود. هدگیر، برای درمان کلاس دو و سه به کار می رود. همچنین، برای درمان دندان های متراکم (teeth overcrowding) می توان از هدگیر کمک گرفت.

بخش های مختلف ساختار هدگیر

هدگیر از بخش های مختلفی تشکیل شده است. بسته به نوع هدگیر و نوع مال اکلوژن، بخش های آن متغیر است.

هدگیر  ارتودنسی

کلاه سر یا هد کپ (head cap):

همانطور که از نام آن مشخص است، هد کپ روی سر قرار می گیرد و به عنوان تکیه گاهی برای سایر بخش های هدگیر عمل می کند.

بند های اتصال دهنده (fitting straps)

نوع بند های اتصال دهنده، به نوع هدگیر بستگی دارد. برای مثال در هدگیر گردنی (cervical)، یک بند متصل به هد کپ وجود دارد که در پشت گردن قرار می گیرد. در هدگیر های-پول (high-pull)، چندین بند به کار رفته است که دور تا دور پشت سر می پیچند.

هدگیر  ارتودنسی

فیس بو (face bow)

این بخش فلزی است و حالتی U شکل دارد. فیس بو به وسیله بند ها و یا لوله هایی، به دندان ها، هد کپ و بند های اتصال دهنده وصل می شود.

بند های الاستیکی، لوله ها و قلاب ها

از بند ها، لوله ها و قلاب ها استفاده می شود تا اتصال بخش های مختلف هد گیر به دندان های عقبی (مخصوصا دندان های مولر)، پایدار بماند.

کاپ چانه (chin cup)، پد پیشانی (forehead pad) و یوک دهان (mouth yoke)

در هد گیری که برای تصحیح مشکل آندربایت (underbite) طراحی شده است، کاپ چانه توسط سیم هایی به پد پیشانی متصل می شود و یوک دهانی . در این نوع از هدگیر، وجود هد کپ (head cap) الزامی نیست.

بریس (brace)

این بخش در بعضی از انواع هدگیر وجود دارد. قلاب ها و بند هایی به بریس متصل می شود، و از طریق این بند ها، بریس با هدگیر ارتباط پیدا می کند.

هدگیر  ارتودنسی

انواع مختلف هدگیر

هدگیر گردنی (cervical pull)

از این نوع در درمان مال اکلوژنی به نام اورجت (overjet) استفاده می شود. اورجت زمانی اتفاق می افتد که فک بالا و دندان های جلویی آن، بیشتر از حد طبیعی به سمت جلو و بیرون قرار می گیرند. همچنین، این نوع هدگیر برای تصحیح اوربایت (overbite) نیز به کار می رود. به غیر هم ترازی میان دندان های فک پایین و بالا، اوربایت گفته می شود. در اوربایت، دندان های بالایی حالت بیرون زدگی دارند. بند های هدگیر گردنی، در پشت گردن و در مجاورت مهره های گردنی قرار می گیرند و به بریس داخل دهان متصل می شوند.

هدگیر های پول (high pull)

این نوع از هدگیر نیز، در درمان اورجت یا آندربایت به کار می رود. بند هایی از فک بالا به پشت و بالای سر متصل می شود. به علاوه، در کودکانی که از مشکل اپن بایت (open bite) رنج می برند و یا فک آن ها رشد بیش از اندازه ای داشته نیز از هدگیر های پول استفاده می شود.

هدگیر ریورس پول (reverse pull) یا فیس ماسک (face mask)

در صورتی که فرد دچار آندربایت (under bite) باشد و یا فک بالای وی رشد کافی نکرده باشد، از این نوع استفاده می کنیم. آندربایت زمانی اتفاق می افتد که دندان های فک پایین جلو تر از دندان های فک بالا قرار بگیرند. بند های لاستیکی، به بریسی که روی دندان های بالا قرار گرفته است، متصل می شود و سپس این بند ها، با هدگیر ارتباط می یابند.

هدگیر  ارتودنسی

چگونه باید از هدگیر استفاده کنیم؟

بسیار مهم است که در زمان به کار گیری هدگیر، به تمام توصیات ارتودنتیست عمل کنیم. یکی از مهم ترین فاکتور ها در موفقیت آمیز بودن عملکرد هدگیر، مقدار زمان استفاده از آن است. در اکثر اوقات، هدگیر به مدت ۱۲ تا ۱۴ ساعت در روز، بر روی سر قرار می گیرد. بسیاری از کودکان، تمایلی به استقاده از هدگیر، در خارج از خانه ندارند. به همین دلیل، بهتر است بلافاصله پس از اتمام مدرسه و برگشتن به خانه، هدگیر، روی سر کودکان گذاشته شود و در تمام طول شب نیز، بر سر آن ها باقی بماند. هر چه میزان استفاده از هدگیر در واحد زمان بیشتر باشد، سریع تر تاثیر لازم را بر فک و دندان ها می گذارد. باید توجه داشت که عدم پوشیدن هدگیر حتی به مدت یک روز، می تواند تمام تاثیری را که تا آن زمان داشته است، از بین ببرد.

هدگیر  ارتودنسی

در چه زمان نیاز به استفاده از هدگیر داریم؟

از هدگیر، برای تصحیح غیر هم ترازی فک ها و متراکم بودن دندان ها، استفاده می شود. درواقع این وسیله، با تغییری که در صورت ایجاد می کند، باعث زیبایی بیشتر فرد می شود و لبخند وی را دلنشین تر می سازد. هدگیر از طریق اعمال فشار بر فک پایین و یا فک بالا، کار خود را انجام می دهد. همچنین، با ایجاد فشار در جهت درست، میان دندان ها فضای خالی به وجود می آورد و از همین طریق، تراکم دندان ها را درمان می کند.

این ابزار ارتودنسی تنها در زمان رشد کودکی تاثیرگذار است. در بعضی مواقع، هدگیر، با فشاری که به صورت مستمر بر استخوان های فک وارد می کند، جلوی رشد بیش از حد فک را می گیرد. بدین صورت، استخوان ها به اندازه نرمال و طبیعی رشد می کنند و مشکل مال اکلوژن حل می شود. استفاده از این ابزار در سنین پایین، باعث می شود تا فرد در بزرگسالی به جراحی فک، احتیاج پیدا نکند.

خطرها و ریسک های احتمالی استفاده از این وسیله ارتودنسی

اگر هدگیر به صورت صحیح استفاده شود، هیچ خطر و ریسکی به همراه ندارد. هیچ گاه با اعمال فشار، هدگیر را روی سر خود نگذارید و یا آن را از روی سر برندارید چراکه ممکن است باعث آسیب دیدن وسیله شود. به توصیه های دندانپزشک متخصص، درباره نحوه صحیح گذاشتن و برداشتن هدگیر توجه کنید. با انجام توصیات و پیشنهادات ارتودنتیست، هر فرد می تواند بدون صدمه به خود و وسیله، از هدگیر استفاده کند.

اگر در زمان استفاده از این وسیله، کودک شما به طور مستمر احساس درد دارد، باید سریعا با دندانپزشک تماس گرفت. همچنین اگر در ظاهر هدگیر و نحوه قرارگیری آن تغییری حس کردید، باید برای تنظیم مجدد به ارتودنتیست مراجعه کنید.

باید ها و نباید ها در هنگام استفاده از هدگیر

برای خوردن غذا و یا نوشیدن، باید هدگیر را از روی سر برداریم. نوشیدن با نی در زمانی که هدگیر روی سر قرار دارد، بلامانع است. در هنگام مسواک زدن، درآوردن هدگیر اختیاری است. اگر در داخل دهان فرد بریس وجود دارد، بهتر است از جویدن آدامس و خوردن آبنبات های سخت پرهیز شود. باید به کودک آموزش داده شود تا همیشه مراقبت هدگیر خود باشد تا صدمه نبیند.

 توصیه می شود در زمان استفاده از این ابزار ارتودنسی، کودک در ورزش های فیزیکی و رزمی شرکت نکند. همچنین، فعالیت هایی مانند اسکیت بورد و اسکیت سواری، می توانند برای کودکی که از هدگیر استفاده می کند، خطرناک باشد. در واقع، بهتر است فعالیت های  ورزشی که احتمال آسیب به سر در آن ها وجود دارد، با ورزش هایی مثل شنا جایگزین شود. بسیار مهم است که در زمان استفاده از هدگیر، فعالیت های ورزشی از برنامه کودک حذف نشوند چراکه تاثیر منفی در روحیه می گذارد. بنابراین، باید ورزش های کم خطر مثل رقص و یا ایروبیک را در فعالیت های کودک جای داد.

هدگیر  ارتودنسی

در زمان استفاده از هدگیر باید چه انتظاراتی داشته باشیم؟

مدت زمان استفاده از این وسیله، معمولا بین ۱ تا ۲ سال است. در ابتدای کار، کمی احساس درد و ناراحتی طبیعی است. به علاوه، پس از هر بار تنظیم هدگیر توسط ارتودنتیست، فرد تا چند روز فشار بیشتری را بر دندان ها و فک خود حس می کند. این احساس پس از گذشت چند روز از بین می رود. در مواردی که فرد نمی تواند درد را تحمل کند، می توان از مسکن ها استفاده کرد. خوردن غذاهای نرم معمولا از احساس درد و ناراحتی می کاهد. همچنین، غذاهای سرد مثل بستنی یخی، می تواند باعث تسکین درد شود.

از آنجایی که باید حدود ۱۲ ساعت در روز، این وسیله را روی سر قرار داد، ممکن است نیاز شود برخی کودکان، در مدرسه و فعالیت های فوق برنامه، هدگیر را روی سر قرار دهند. این امر ممکن است باعث کاهش اعتماد به نفس کودکان شود. اما باید به خاطر داشت که استفاده از هدگیر، با تمام بدی هایش، بهتر از انجام جراحی است.

بسیار مهم است که کودک به طور منظم از هدگیر استفاده کند و از پوشیدن آن، سر باز نزند. حتی یک یا دو بار فراموشی در پوشیدن هدگیر، می تواند از تاثیر گذاری آن جلوگیری کند.

چگونه هدگیر را تمیز نگه داریم؟

• بخش های سخت وسیله را، هر روز با آب گرم و صابون بشویید و سپس به خوبی آبکشی کنید.
• پد ها و بند های این ابزار باید هر چند روز یکبار، با آب و صابون شسته شوند.
• بخش بریس، که در داخل دهان قرار می گیرد، به همراه دندان ها با مسواک تمیز می شود. استفاده از نخ دندان نیز توصیه می شود.

نگاهی به آینده

هدگیر، روزی ۱۲ تا ۱۴ ساعت و به مدت یک یا دو سال تجویز می شود. به دلیل پیشرفت هایی که در سال های اخیر صورت گرفته است، از هدگیر کمتر و کمتر استفاده می شود. اما همچنان، برای برخی از مال اکلوژن ها، هدگیر بهترین راه درمان است. هدگیر می تواند چندین مشکل بایت را به صورت همزمان، درمان کند. معمولا یک دوره ۱ تا ۲ ساله برای تاثیرگذاری بر دندان ها و فک ها کافی است.

کلام آخر

هدگیر طراحی شده تا مشکلات متعدد فک و دندان را تصحیح کند. همانطور که در مقاله به آن پرداخته شد، این ابزار ارتودنسی، چندین نوع دارد. هدگیر معمولا برای کودکانی که هنوز در سن رشد هستند، تجویز می شود. این ابزار با فشار مضاعفی که بر استخوان ها اعمال می کند، باعث هم ترازی فک بالا و پایین می شود. دوره استفاده از آن، به طور معمول ۱ تا ۲ سال و ۱۲ ساعت در روز است.